Veel somberheid en geen perspectief

We zagen het al aankomen. De oplopende Corona-besmettingscijfers boden geen ruimte om zo vlak voor de Kerst de corona-beperkingen te versoepelen. Sterker nog, omdat het momenteel niet goed gaat, is het volgens minister-president Rutte zelfs mogelijk dat er nog meer maatregelen voor de Kerst genomen moeten worden. Het kabinet had stilletjes gehoopt dat de voorzichtige aanpak toch wel zou worden begrepen door de burger en leiden tot een daling in de aantallen besmettingen en ziekenhuisopnames. Er zou dan zonder al te veel gedoe tegemoet kunnen worden gekomen aan de steeds sterkere roep voor meer vrijheid.

Dat de steun voor het Corona-beleid van het kabinet langzaam terugloopt, heeft het aan zichzelf te danken. Aan de ene kant is er de druk vanuit de gezondheidszorg om harde maatregelen af te kondigen en zo de druk op de ziekenhuizen en de belasting van het geneeskundig personeel te verminderen. Aan de andere kant is er de economische schade omdat veel bedrijven al maanden lang gedwongen zijn om hun deuren gesloten te houden. Vooral de horeca, de evenementenbranch en de reisorganisaties zijn zwaar getroffen. Dit duivelse dilemma kan niet worden opgelost door voortdurend te schipperen met maatregelen en proberen zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de eisen van verschillende belanghebbenden. Het is juist dat geschipper dat tot onbegrip leidt en de burger het gevoel geeft dat er met verschillende maten wordt gemeten.

Leiderschap is moed tonen en keuzes maken. Niet alleen maar benadrukken dat het om de eigen verantwoordelijkheid van de burger gaat maar zelf verantwoordelijkheid nemen. De beslissing dus niet op anderen afschuiven. We weten inmiddels dat veel Nederlanders het na een aantal maanden niet meer zo nauw nemen met de regels. Het kabinet legt heel makkelijk verantwoordelijkheid bij de lagere overheden neer, maar geeft geen rugdekking als de burgemeesters daar met klem om verzoeken. Die hadden nog zo gewaarschuwd dat de verwachte toeloop naar de winkelstraten op Black Friday tot een onbeheersbare situatie zou leiden. Inmiddels weten we met alle gevolgen van dien. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Een totale lockdown met de Kerst zou misschien even pijn hebben gedaan maar wel een oplossing zijn geweest om een echte daling in te zetten. Dat besluit durfde het kabinet gewoon niet te nemen.

Leiderschap is daarnaast ook vooruitzien en richting geven. Juist in corona-tijd moet de leiding perspectief bieden en daarmee voor houvast zorgen. Problemen zonder visie leiden tot verlamming en cynisme. Het gaat om het duiden van de situatie, weten waarheen het moet en dat weten te vertalen in concrete doelen in tijd. Dat de leiding daarbij gebruik maakt van de input van materiedeskundigen spreekt voor zich, maar ontslaat hen niet van de verplichting hier zelf over na te denken. De leiding schetst een lonkend perspectief zoals dat zo mooi heet.  Een perspectief dat de omgeving weet te inspireren om daarin mee te gaan. In dat opzicht is het verschil met de ons omringende landen onbegrijpelijk groot. In Groot-Brittannië zijn ze inmiddels begonnen met het vaccineren. Daar is de ambitie om eind april het gehele land gevaccineerd te hebben. Daar laten Queen Elizabeth en premier Johnson met voorbeeldgedrag zien hoezeer zij daarin geloven. Ook in Duitsland en Frankrijk zien we die daadkracht. De vaccinontwikkelaars hebben een fantastische prestatie verricht door zo snel een vaccin te ontwikkelen. Met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is dit vaccin ontwikkeld, onderzocht en getest op vele tienduizenden. Daar waar we in de zomer nog geen idee hadden wanneer we uit de pandemie zouden komen, is dat lonkende perspectief er nu wel. Zelfs de Europese Geneesmiddelen Agentschap (EMA) is positief en verwacht dat het vrijgegeven kan worden.

Afgelopen dinsdag heb ik onze minister-president op geen enkele manier zien verwijzen naar enig perspectief. Het kwam niet verder dan het herhalen van de 1,5 meter maatregel, het stukwassen van de handen en de oproep zo veel mogelijk thuis te blijven. Er was geen overtuigend pleidooi om het besluit van bijvoorbeeld een tijdelijke lockdown van twee volledige weken met de Kerst uit te legen en daar vervolgens, met de start van een nieuw jaar, op door te pakken. Een letterlijke start van een nieuw jaar door, analoog aan de Britten, een ambitie uit te spreken om zo veel mogelijk Nederlanders de eerste maanden van het jaar te vaccineren. Zodat we al in het voorjaar geleidelijk aan terug zouden kunnen gaan naar een normale situatie. De premier miste deze kans. Kennelijk heeft niemand hem in zijn omgeving weten te overtuigen van de toegevoegde waarde van voorbeeldgedrag. Het bleef bij een herhaling van zetten. Tenslotte accepteerde hij dat een sombere minister de Jonge in zijn bijdrage niet verder kwam dan ‘als alles mee zit kunnen we misschien in januari beginnen’. Woorden als ‘als’ en ‘misschien’ passen sowieso niet bij ambitie en overtuiging.