Binnen de filosofie van Mission Command leiderschap is de leiding verantwoordelijk voor het vaststellen van de richting en de strategie. De wijze waarop de strategie wordt uitgevoerd, het ‘hoe’, is aan de werkvloer. Maar wat te doen als de werkvloer vindt dat zij zelf wel kan bepalen welke koers de organisatie moet gaan varen? Deze situatie moet Leen Schaap hebben aangetroffen toen hij twee jaar geleden aantrad als commandant van het brandweerkorps Amsterdam. Binnen dit korps was een cultuur ontstaan waar de werkvloer de dienst was gaan uitmaken. Afspraken uit 2011 over moderniseringen werden gedwarsboomd en getraineerd. Financiële extra’s werden onterecht uitgekeerd, zelfs aan leden van de ondernemingsraad. Kazernes werden als privé terrein beschouwd en dienden o.a. als opslagplaats voor privé-eigendommen. Burgemeester van der Laan detacheerde Leen Schaap vanuit de Politie en stelde hem aan om orde op zaken te stellen.
Schaap, geselecteerd om zijn daadkracht, ging voortvarend van start. Zijn aanpak om de problemen bij de wortel aan te pakken, maakten hem al snel verre van geliefd. Zijn optreden leidde tot een Amsterdamse brandweerlieden opgezette haatcampagne op Social Media. Niet alleen tegen hem gericht maar ook tegen de burgemeester Eberhard van der Laan. Het sluimerende conflict tussen de commandant en zijn korps leidde afgelopen week zelfs tot doodsbedreigingen aan het adres van Schaap.
Beroepsbrandweerlieden draaien van oudsher 24 uurs diensten. Ze zijn per week gemiddeld twee keer 24 uur in dienst en hebben de rest van de week vrij. Daar hebben zij hun leven op afgestemd. Veel brandweerlieden hebben een tweede of derde baan. ‘99% van de tijd staat er niets in brand’ aldus Schaap. ‘Het heldendom van komen aanrennen met slangen is gecultiveerd, maar juist preventie is cruciaal. Dat men ondanks deze accentverschuiving vasthoudt aan blussen in plaats van preventie heeft alles te maken met het dienstrooster’. Door het werk anders in te delen kan veel meer aan preventie worden gedaan. Schaap wil dan ook van dit dienstrooster af. Het vormt de belangrijkste oorzaak voor het conflict.
Richting geven en duidelijkheid scheppen is de eerste verantwoordelijkheid van een leider. In tijden van muiterij is vasthoudendheid eveneens een belangrijke verantwoordelijkheid. Door orde op zaken te stellen heeft Leen Schaap die verantwoordelijkheid genomen en stelt daarmee de opdracht en het belang van de organisatie centraal. Conflicten vermijden en de lieve vrede bewaren, de aanpak van eerdere brandweercommandanten, hebben uiteindelijk tot deze uit de hand gelopen familiecultuur geleid. Gedogen gaat per definitie ten koste van de geloofwaardigheid van een leider.
Voor commandant Schaap is het nu zaak om zijn invloed uit te breiden door te investeren in brandweerlieden die wel geloven in deze modernisering. Gelukkig voor hem staat hij er niet alleen voor. Zijn optreden wordt nadrukkelijk gesteund door de bestuursvoorzitter van de Veiligheidsregio. Het bestuur verlengde zijn contract in april al met drie jaar. Binnen de Brandweer Amsterdam weet hij zich nadrukkelijk door zijn eigen Management Team gesteund. Die reageerden naar aanleiding van de doodsbedreigingen met een ingezonden brief in de Telegraaf van zaterdag 22 juli. Hierin gaven zij aan ‘achter onze commandant te staan en actief mee te willen werken aan een moderne brandweer organisatie’. Van hen die hem niet willen volgen en zelfs tegenwerken zal hij zo snel mogelijk afscheid moeten nemen. Zolang zij actief zijn in de organisatie zullen zij een demotiverende en ondermijnende invloed op de rest hebben.
Tenslotte adviseer ik Schaap zijn interne communicatie niet meer via de externe media te spelen. Juist een buitenstaander als Schaap die niet zelf uit de Brandweer komt, en in zijn interviews de Brandweer-cultuur collectief bekritiseert, zou daarin terughoudend moeten blijven. Om het tij blijvend te keren zou de Brandweer Amsterdam weer trots op zichzelf moeten worden. Naast het doorvoeren van de moderniseringen en optreden tegen misstanden ligt daar een belangrijke taak voor commandant Leen Schaap.
